پلی لیست علوم تجربی پایه هشتم - فصل 13
جزوه علوم تجربی پایه هشتم – فصل 13 2 صفحه)دانلود
فیلم و جزوه طول سال علوم پایه هشتم درس سیزدهم – قسمت اول
علوم هشتم درس 13
فصل سیزدهم علوم هشتم شامل: هوازده گی , هوازده گی فیزیکی , هوازده گی شیمیایی , فرسایش و چرخه سنگ میباشد.
هوازده گی چیست؟
به عبارت ساده فرآیند هایی که در آن سنگ توسط اثر آب و هوا , فعالیت بیولوژیکی و دمای شدید به قطعات کوچکتر شکسته میشود را هوازده گی میگویند.
هوازده گی به اشکال فیزیکی , شیمیایی و بیولوژیکی میباشد.
هوازده گی فیزیکی یا میکانیکی:
هوازدگی مکانیکی گاهی هوازدگی فیزیکی نامیده می شود و فرآیند فروریختن سنگ ها را توصیف می کند. آب عامل کلیدی در هوازدگی مکانیکی است. تغییرات دما نیز عامل اصلی در هوازدگی مکانیکی است. نوع اصلی هوازدگی مکانیکی هوازدگی انجماد- ذوب است.
هوازدگی انجماد و ذوب زمانی است که سنگ ها دارای سوراخ هایی هستند (که به آن متخلخل نیز می گویند) و آب می تواند از میان سنگ ها عبور کند. اگر آب بتواند از سنگ عبور کند سنگ نفوذپذیر نامیده می شود. یخ زدگی زمانی اتفاق می افتد که آب وارد شکافی در سنگ می شود و زمانی که دما به زیر صفر می رسد منجمد می شود. سپس آب یخ زده منبسط می شود و سنگ را عریض می کند. سپس با افزایش مجدد دما، یخ ذوب می شود و آب راه خود را بیشتر به داخل شکاف های سنگ باز می کند. سپس این روند بارها و بارها تکرار می شود تا زمانی که سنگ کاملاً از هم جدا شود.
نوع دیگری از هوازدگی مکانیکی فرآیندی به نام تنش حرارتی است. این زمانی است که تغییرات دما باعث انبساط و انقباض سنگ ها می شود. سنگ ها در سر منبسط می شوند و در سرما منقبض می شوند. این روند بارها و بارها تکرار می شود و هر بار سنگ را بیشتر ضعیف می کند. این امر در مناطقی مانند بیابان های سنگی که دما از روز تا شب به شدت تغییر می کند، رایج است.
نوع دیگر هوازدگی مکانیکی زمانی است که موادی مانند خاک رس متخلخل در نزدیکی سنگ ها قرار گیرند. خاک رس آب زیادی را جذب می کند و منبسط می شود و سنگ سخت تر اطراف خود را فرسایش می دهد. نمک یکی دیگر از عواملی است که می تواند بر هوازدگی تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، گاهی اوقات آب شور می تواند وارد شکاف ها یا سوراخ های سنگ ها شود و سپس هنگامی که آب تبخیر می شود می تواند کریستال های نمک را پشت سر بگذارد. سپس کریستال های نمک رشد می کنند که به سنگ فشار وارد می کند و در نهایت باعث شکستن آن می شود.
خاک رس موجود در مواد معدنی، مانند کوارتز، برخی از رایج ترین محصولات جانبی هوازدگی، به ویژه هوازدگی شیمیایی و فیزیکی است. این به این دلیل است که خاک رس حدود 40 درصد از مواد شیمیایی موجود در تمام سنگ های رسوبی روی زمین را تشکیل می دهد!
حیوانات نیز به عنوان عامل هوازدگی نقش دارند. حیواناتی که در زیر زمین زندگی می‌کنند یا در زیر زمین پرسه می‌زنند، مانند خال، ممکن است سنگ و خاک را از هم جدا کنند. برخی از حیوانات نیز سنگ هایی را که در بالای زمین قرار دارند حفر می کنند و زیر پا می گذارند و باعث خرد شدن یا شکستن سنگ ها می شوند.
هوازدگی بیولوژیکی
هوازدگی بیولوژیکی زمانی اتفاق می افتد که سنگ ها توسط موجودات زنده فرسوده می شوند. درختان و سایر گیاهان می توانند در شکاف های تشکیل سنگ رشد کنند. همانطور که ریشه ها بزرگتر می شوند، شکاف های باز را در سنگ ها فشار می دهند و آنها را گسترده تر و عمیق تر می کنند. با گذشت زمان درخت در حال رشد در نهایت سنگ را از هم جدا می کند.
موجودات ریز مانند باکتری ها، جلبک ها و خزه ها می توانند روی سنگ ها رشد کنند و مواد شیمیایی تولید کنند که می تواند لایه سطحی سنگ را تجزیه کند. حيوانات نقب زن مانند خرگوش مي توانند تشكيل ترك ها را تسريع كنند.
هوازدگی شیمیایی
هوازدگی شیمیایی تضعیف و متعاقب آن متلاشی شدن سنگ در اثر واکنش های شیمیایی است. این واکنش ها شامل اکسیداسیون، هیدرولیز و کربناته شدن است. این فرآیندها یا مواد معدنی را تشکیل می دهند یا از بین می برند، بنابراین ماهیت ترکیب معدنی سنگ را تغییر می دهند. دما و به خصوص رطوبت برای هوازدگی شیمیایی حیاتی است. هوازدگی شیمیایی مواد معدنی سنگ معمولاً در مناطق آب و هوایی گرم و مرطوب سریعتر رخ می دهد.
نمونه ای از این اسید کربنیک است که فقط یک اسید ضعیف است، اما واقعا در حل کردن سنگ آهک موثر است. هنگامی که اسید کربنیک از طریق سنگ آهک در زیر زمین نفوذ می کند، می تواند شکاف های بزرگی ایجاد کند یا حتی غارهای کوچک زیادی را باز کند.
نوع دیگری از هوازدگی شیمیایی شامل سنگ هایی است که حاوی آهن هستند. این سنگ ها به دلیل فرآیندی که اکسیداسیون نامیده می شود زنگ می زند. زنگ از اثر متقابل اکسیژن و آهن با آب ایجاد می شود. همانطور که زنگ گسترش می یابد، می تواند سنگ را ضعیف کرده و آن را از هم جدا کند! این تصویر زیر نمونه ای از زنگ زدگی را نشان می دهد.
این 3 نوع هوازدگی اغلب به منظور ایجاد انواع ویژگی های توپوگرافی مانند فلات ها، غارها، دره ها، دره ها و طاق های صخره ای در ارتباط با یکدیگر کار می کنند. برخی از نمونه‌های معروف از ویژگی‌های زمین‌شناسی که در اثر هوازدگی ایجاد می‌شوند عبارتند از: گراند کانیون، که در اثر هوازدگی فیزیکی ایجاد شده است، و غارهای کارلزبد، که توسط هوازدگی فیزیکی و شیمیایی ایجاد شده‌اند.
فرسایش
فرسایش فرآیند زمین شناسی است که در آن مواد خاکی فرسوده شده و توسط نیروهای طبیعی مانند باد یا آب منتقل می شوند. یک فرآیند مشابه، هوازدگی، سنگ را تجزیه یا حل می کند، اما حرکت را شامل نمی شود. فرسایش برعکس رسوب گذاری است، فرآیند زمین شناسی که در آن مواد خاکی بر روی یک زمین رسوب می کنند یا ساخته می شوند. بیشتر فرسایش توسط آب مایع، باد یا یخ (معمولاً به شکل یخچال طبیعی) انجام می شود. اگر باد غبارآلود باشد یا آب یا یخ یخبندان گل آلود باشد، فرسایش در حال وقوع است. رنگ قهوه ای نشان می دهد که تکه های سنگ و خاک در سیال (هوا یا آب) معلق هستند و از مکانی به مکان دیگر منتقل می شوند. به این ماده منتقل شده رسوب می گویند.
فرسایش فرآیندی است که اغلب با هوازدگی اشتباه گرفته می شود. هر دو فرآیندهای زمین‌شناسی هستند که در آن سنگ‌ها به ذرات ریزتر شکسته می‌شوند که اندازه آنها می‌تواند از تخته سنگ تا ذرات ریز رسی باشد، و هر دو بخشی از «چرخه سنگ» هستند. فرسایش شامل حرکت قطعات سنگ توسط فرآیندهای فرسایشی است و بنابراین با هوازدگی که فقط مربوط به پوسیدگی سنگ در محل است متفاوت است.
چرخه سنگ چیست علوم هشتم
چرخه سنگ یک فرآیند پیوسته است که در آن سنگ ها ایجاد و از بین می روند. پایان و آغازی وجود ندارد. سنگهای آذرین ممکن است از طریق فوران آتشفشانی یا خنک شدن آهسته سیستم ماگمایی ایجاد شوند. با گذشت زمان سنگ های آذرین ممکن است به رسوبات تجزیه شوند. این رسوبات ممکن است به صورت لایه‌هایی رسوب کرده و در یک سنگ رسوبی جامد شوند. لایه های رسوب ممکن است باعث ایجاد دگرگونی شده و سنگ را به دگرگونی تبدیل کند. این یک نمونه از این فرآیند است، اما نمونه‌های بسیار بیشتری وجود دارد.